Recensie HBO Max-serie 'Savior Complex'

Regie: Jackie Jesko | Afleveringen: 3 | Speelduur: 57-59 minuten | Jaar: 2023

Jaarlijks trekken vele goedbedoelende Amerikaanse tieners naar Afrika om daar als missionaris hulp te bieden aan de arme bevolking. Hoewel dit onbaatzuchtige werk vooralsnog wordt gezien als een goede onderneming, zit er een flinke rafelrand aan. Het houdt voornamelijk een koloniaal spelletje in stand en forceert een ongenuanceerd christelijke overtuiging op volkeren die niets te verliezen hebben. Zo ook voor Renee Bach, die op 21-jarige leeftijd in Uganda een kliniek start voor ondervoede kinderen. Maar wanneer daar kinderen beginnen te sterven, wordt ze bestempeld tot de 'Angel of Death'.

Het voornaamste probleem dat Savior Complex aankaart, is het onrechtmatig medisch handelen van Renee. Want als haar leeftijd het nog niet heeft weggegeven: ze heeft geen enkele kennis en bevoegdheid in het medische veld, afgezien van een basiscursus verpleging. En hoewel die ervaring aanvankelijk nog genoeg is om de kliniek te runnen, loopt ze daarna al snel tegen haar grenzen aan.

Savior Complex bevindt zich in een complexe spagaat. Enerzijds wordt geprobeerd objectief de waarheid te achterhalen over het wel of niet ethisch handelen van Renee en haar kliniek. Anderzijds laat de documentaire zich veel meeslepen in een sensationele (en subjectieve) ervaring van een activistische tegenbeweging. Met de uitspraak "Laat de waarheid een goed verhaal nooit in de weg staan," legt Renee dan ook de vinger op de zere plek van de serie, die zo vaak mogelijk neutraliteit claimt.

Maar neutraliteit is nooit absoluut, ook niet in deze serie. Om Renee een uiteindelijke revanche te kunnen bieden moet de serie haar eerst voor elke mogelijke bus smijten. Al haar kwaliteiten en intenties worden tenietgedaan en ze wordt neergezet als een monster, zeker door een protestgroep die deze 'witte redders' uit Afrika wil verbannen. Renee functioneert voornamelijk als zondebok om het neokoloniale missionariswerk aan de kaak te stellen.

En dat is niet verkeerd, want waarom zouden tieners die vaak nog vrij weinig van het leven begrijpen, degenen zijn die de problemen van een volledig continent kunnen oplossen? En nog erger: waarom doen ze dit zonder goed overzicht of slechts onder begeleiding van een andere jongvolwassene? Vooral de naïviteit van veel missionarissen zorgt voor frustrerende momenten, maar bovenal leidt dit gegeven tot vragen over de miljoenenindustrie die daar omheen is gevormd.

In de kern gaat de documentaire over de drang van christelijk Amerika om minder geprivilegieerde volkeren uit de brand te willen helpen. Dit bizarre redderscomplex wordt gepersonifieerd door Renee, die op den duur besluit dat de medische professionals om haar heen minder van het werk weten dan zij. Ze claimt autoriteit en ziet zichzelf als de hoofddokter in haar toko. Met deze houding maakt ze alleen maar meer vijanden en creëert ze frictie die makkelijk vermeden had kunnen worden door het gespecialiseerde werk aan de geschoolden over te laten.

Die frustratie contrasteert met emotionele beelden van ondervoede kinderen. Zeker die van Patricia, een baby die slecht reageert op Renees medische behandeling omdat zij een vleesetende bacterie-infectie niet herkent. De beelden van het lijdende kind worden centraal gepositioneerd en roepen vragen op over de intentie van de makers. Zijn zij dan toch minder uit op een antwoord op de vraag of Renee een moordenaar is en meer gefocust op sensatiezucht via arme kinderen?

Die laatste vraag is ook belangrijk, want deze kaart een fundamenteel probleem aan met de blik waarmee de film is gemaakt. In Uganda sterven in ziekenhuizen, onder professioneel toezicht, dagelijks gemiddeld anderhalf tot twee kinderen. Een geïnterviewde dokter zegt dat deze cijfers overeenkomen met die van Renees faciliteit. De basisgezondheid van de Ugandese bevolking ligt volgens hem lager dan in de Verenigde Staten. Dit laat zien dat het drama in de cijfers eigenlijk alleen vanuit een Westers perspectief zo kan worden ervaren.

Natuurlijk heeft Renee met haar kliniek niet perfect gehandeld en is zij met haar acties erg vaak over de schreef gegaan, maar het gaat te ver om haar meteen af te beelden als een moordenaar. Hiermee gaat ook veel nuance verloren en berust de grote dramatische lijn op sensatie, waar de serie in de laatste halve aflevering op terug moet komen om enige geloofwaardigheid te behouden. Want deze 'Angel of Death' heeft wel erg veel levens gered om die titel te dragen.



Savior Complex is te zien bij HBO Max.