Recensie Disney+-serie 'Dear Mama'

Regie: Allen Hughes | Afleveringen: 5 | Speelduur: 50-66 minuten | Jaar: 2023

Tupac '2Pac' Amaru Shakur zou dit jaar 52 zijn, als hij niet op zijn 25e was vermoord. De nieuwe documentaire Dear Mama vertelt zijn korte, dramatische levensverhaal via zijn relatie met zijn moeder Afeni Shakur. Uit die benadering ontstaat een genuanceerd, soms pijnlijk portret van twee generaties die elk op hun manier vol passie, pijn en woede tegen de onderdrukking van zwarte mensen in de Verenigde Staten streden.

Rapper, dichter en acteur Tupac Shakur (1971-1996) groeide in de buik van Afeni Shakur (1947-2016) terwijl zij in voorarrest zat voor de rechtszaak tegen de Panther 21, waarin eenentwintig leden van de Black Panther-organisatie werden beschuldigd van het plannen van een reeks bomaanslagen in New York. Dit proces, evenals de aanleiding ervoor en de uitkomst ervan, keert in de eerste afleveringen van Dear Mama steeds terug als een rode draad.

In plaats van een chronologische vertelling van twee levensverhalen, kiest regisseur Allen Hughes ervoor heen en weer in de tijd te springen, om zo de parallellen tussen beide verhalen bloot te leggen en de invloed van Afeni op Tupac te laten zien. Dat het meeste beeldmateriaal van Afeni's leven voor de dood van Tupac uit deze periode komt, speelde vast ook een rol.

Hun levensverhaal wordt door deze presentatie af en toe wat rommelig verteld, maar het resultaat is wel een scherp portret van twee levens die gevormd worden door politiegeweld en pogingen van de witte overheid om zwarte revolutionairen in de Amerikaanse samenleving op dubieuze wijze te neutraliseren.

Het Panther 21-proces was namelijk onderdeel van de COINTELPRO-operatie van de FBI, dat met infiltranten de Black Panther-organisatie doelbewust tot extreem geweld aanzette, waartegen dan hard opgetreden kon worden. Hughes hoeft niet veel moeite te doen om vandaar een directe lijn te trekken naar het politiegeweld waar Tupac in zijn jonge jaren mee te maken heeft en de paranoia die zijn laatste levensjaren tekenden.

Afeni en de twintig andere Black Panthers worden namelijk vrijgesproken, mede doordat zij optreed als haar eigen advocaat en er in kruisverhoren in slaagt de twee infiltranten die tegen hen getuigen te laten toegeven dat juist de twee politiemensen het meeste geweld van de groep pleegden en de rest probeerden te overtuigen van de noodzaak voor het plan waarvoor de rest gearresteerd werd.

Naast dit sleutelevenement in hun beider levens staat natuurlijk de carrière van Tupac als rapper centraal, dat verteld wordt met privébeelden maar vooral zijn media-optredens. Daarbij wordt benadrukt hoe hij zich in muziek presenteert als revolutionair tegen de politie en overheid, die rapporteert over het leven van arme zwarten in de getto en vooral het politiegeweld waar ze onder gebukt gaan. Daarbij wordt in interviews opgemerkt dat hij de eerste rapper was die dat deed. Een vreemde bewering, aangezien groepen als Public Enemy toch al een aantal jaren aan de weg timmerden toen Tupac zijn eerste liedjes opnam.

Maar aan het geweld dat hem achtervolgt, maar dat hij ook zelf pleegt, valt in de latere afleveringen niet te ontkomen. Hughes probeert ook een lijn te trekken van de zaak tegen Afeni naar de veroordeling van Tupac voor seksuele mishandeling. Volgens de familieleden en kennissen die worden geïnterviewd was Tupac onschuldig en via deze interviews en de montage wordt de suggestie gewekt dat hij werd vervolgd door de Amerikaanse overheid, die zijn zeer vocale opstandigheid en populariteit onder witte jongeren wilden bestraffen.

De misogynie in veel van zijn teksten wordt ondertussen niet benoemd. Liever benadrukt Hughes de liedjes waarin Tupac juist tegen geweld en uitbuiting van zwarte vrouwen ageert, hoewel er ook fragmenten voorbijkomen waarin Tupac toegeeft een 'male chauvinist pig' te zijn en hij eraan werkt zichzelf op dat vlak te verbeteren. De nuance is er wel, maar had ook nog wel iets scherper kunnen zijn. Net zoals Hughes de vroege teksten vol kritiek op Afeni en haar drugsgebruik niet belicht, maar liever meteen het latere Dear Mama aanhaalt, waar de documentaire uiteraard naar is vernoemd.

Maar was Hughes scherper te werk gegaan, hadden alle familieleden en vrienden dan ook zo openlijk meegewerkt aan de documentaire? Naast Afeni en Tupac zelf is zus en tante Gloria ('Glo') de ziel van de serie, met haar openhartige verhalen en gevoel voor humor. Hughes is zelf ook niet neutraal aan het maken van deze documentaire begonnen; voor hem is dit deels een poging om een gewelddadige ruzie tussen hem en Tupac achter zich te laten. Dat geeft hij in een interview met zichzelf wel ruiterlijk toe.

Zijn vreemdste keuze is uiteindelijk om niet de oorspronkelijke liedjes van Tupac te laten horen, maar zijn raps vaak over nieuwe, voor de documentaire gemaakte muziek te plaatsen. Daarmee wordt het karakteristieke geluid van hiphop uit Californië begin jaren negentig grotendeels verwijderd. Desalniettemin is Dear Mama een treffend portret van generatietrauma, zwart verzet en hoe mensen gevormd worden en veranderen door aanhoudend (politie)geweld.



Dear Mama is te zien bij Disney+.