'The Sympathizer': aangezet dubbelspel zorgt voor dubbele gevoelens

Regie: Chan-wook Park, Marc Munden, Fernando Meirelles | Cast: Robert Downey Jr. (Claude, Niko, Professor Hammer, congreslid), Sandra Oh (Sofia Mori), Hoa Xuande (De Kapitein), Scott Ly (Hefty Gunner Dao), e.a. | Afleveringen: 7 | Speelduur: 53-60 minuten | Jaar: 2024

Elke oorlog wordt twee keer gevochten, stelt de introtekst waar The Sympathizer mee aftrapt. Een keer op het strijdveld en een keer in de herinnering. Deze miniserie draait om dat tweede gevecht, al beperkt de missie van de hoofdpersoon zich niet tot een mentaal steekspel. De memoires van een geplaagde undercoveragent doen de eindfase van de Vietnamoorlog nog eens dramatisch herleven, maar het echte verhaal begint pas daarna, in de Verenigde Staten. Ironisch genoeg brengt de uitwerking van het intensieve dubbelspel vooral dubbele gevoelens met zich mee.

De titelfiguur van The Sympathizer zit gevangen tussen twee werelden. Als gezant van een Zuid-Vietnamese generaal babbelt hij regelmatig met een overste van de CIA, en spreekt hij onbeschaamd zijn waardering uit voor Charles Bronson en The Isley Brothers. Als spion van de Vietcong werkt hij met een bezwaard geweten en een valse identiteit. "Hij is te lang ondergronds geweest," klinkt het over zijn gespleten geest. "Hij is eigenlijk blind."

In andere series zou de dubbelrol van de 'Kapitein' uiterst spoilergevoelig zijn, maar The Sympathizer probeert nooit een volwaardige spionagethriller te worden. Ook als de hoofdpersoon na de val van Saigon in de Verenigde Staten belandt, blijft de spanning rond zijn missie relatief: wat zijn verknipte bestaan met zijn psyche doet, is belangrijker dan de cocktail van bedrog en verraad.

The Sympathizer is gebaseerd op de gelijknamige roman van Viet Thanh Nguyen, een Amerikaanse professor die in 1975 min of meer hetzelfde meemaakte als de Kapitein. Ruim nadat zijn ouders Saigon met hem waren ontvlucht, leerde een verder opgroeiende Nguyen hoe je met compleet andere ogen naar dezelfde oorlog kon kijken. De Amerikaanse verhalen waren de Vietnamese niet. "Het echte gevaar was de infiltratie van de geest door de westerse cultuur en het kapitalisme," schreeuwt de sympathisant het op den duur uit.

Het bronmateriaal van The Sympathizer lijkt alles in zich te hebben voor een diepgravend psychologisch drama. De roman staat alleen niet te boek als een toonvaste karakterstudie, maar als een eigengereide mix van genres. Dat de serie op zijn beurt ook allesbehalve eenduidig is, valt dus te begrijpen, maar breekt helaas wel het gros van de afleveringen op. De aangezette satire gaat ten koste van de dramatische overtuigingskracht en de spanning. En andersom past de psychologische kern de satire niet zo.

Waar de Kapitein een man van twee gezichten blijkt, is The Sympathizer het product van botsende benaderingen. Het ene moment kijken we naar Tropic Thunder-achtige taferelen, waarbij Robert Downey Jr. ruim baan krijgt om oneliners af te leveren en zijn groteske gedrag de culturele grootheidswaanzin van de Amerikaanse creatieve sector ontmantelt. Het andere moment brengen melancholische herinneringen de Kapitein terug naar de Vietnamese jungle en is de toon weer weemoedig.

In aanloop naar de slotaflevering zoomen de makers steeds sterker in op het innerlijke conflict dat de Kapitein tot waanzin drijft. Die geleidelijke omslag zorgt nota bene voor een emotionele afronding, terwijl creatief brein en regisseur van de eerste drie afleveringen Park Chan-wook er in eerste instantie meer op uit leek om zijn innerlijke Spike Lee aan het woord te laten. Variatie van een dergelijke orde klinkt misschien enerverend, maar door de wankele overgangen tussen scènes en afleveringen laat de uitwerking uiteindelijk te onverschillig.

Ook de satire zelf is te opzichtig. Downey komt in zijn excentrieke en overdadige acteren wat zelfgenoegzaam over, alsof hij de zwartkomische inslag als excuus zag om elke scène onbeschaamd naar zich toe te trekken. Dat de acteur dit euvel recentelijk in Oppenheimer volledig van zich af wist te schudden is misschien wel de voornaamste reden waarom zijn bijdrage op momenten zo stoort. Het is bovendien ironisch, omdat de serie juist gaat over de wijze waarop Amerikaanse representatie (oriëntalisme, in academische termen) de blik van de niet-westerse ander dreigt te overschaduwen.

Terugblikkend op de Vietnamoorlog en andere militaire conflicten schrijven we telkens opnieuw geschiedenis betoogt The Sympathizer; aan de Kapitein de uitdaging om niet alleen zijn verleden, maar ook zijn eigen lot te (her)schrijven. Het lijdt geen twijfel dat die thematiek ook in het politieke heden nog altijd grote relevantie draagt. Wat dat betreft had een meer uitgebalanceerde serie bepaald niet misstaan.



The Sympathizer is te zien bij HBO Max.