'The Tattooist of Auschwitz': liefdesverhaal omringd door horror

Regie: Tali Shalom-Ezer | Cast: Harvey Keitel (oude Lale Sokolov), Jonah Hauer-King (jonge Lale Sokolov), Melanie Lynskey (Heather Morris), Anna Próchniak (Gita Furmanova), Jonas Nay (Stefan Baretzki), Yali Topol Margalith (Cilka), e.a. | Afleveringen: 6 | Speelduur: 51-59 minuten | Jaar: 2024

Toen bleek dat concentratiekamp Auschwitz niet voldoende capaciteit bood om te voldoen aan de doelstellingen van wat de nazi's eufemistisch de 'Endlösing der Judenfrage' noemden, werd enkele kilometers verderop een tweede kamp geopend. Het dorpje Brzezinka, in het Duits Birkenau, werd van de kaart geveegd voor een tweede kamp. De omstandigheden in Auschwitz-Birkenau waren voor de gevangenen zo mogelijk nog slechter, de situatie nog uitzichtlozer. Het kamp dat ook wel Auschwitz II werd genoemd was een goed geoliede vernietigingsmachine met verbrandingsovens die dag en nacht werden gebruikt.

In het zesdelige The Tattooist of Auschwitz wordt de regelrechte horror van dit concentratiekamp in alle gruwelijkheden verbeeld. De Israëlische filmmaker Tali Shalom-Ezer schermt de ogen van haar publiek niet af, maar confronteert met de naakte uitgemergelde lichamen van Joodse gevangenen die niet eens een eigen bed hadden, maar een kooi met twee lotgenoten moesten delen. De schoorstenen spugen doorlopend de gitzwarte rook die tot kilometers ver te zien en te ruiken is.

Waar put je te midden van al deze ontmenselijking nog enige hoop uit? Het antwoord is misschien blasé, maar wordt ingegeven door de geschiedenis. Auschwitz-overlever Lale Sokolov kreeg door de uitzonderingspositie die hij wist te verwerven meer beweegruimte en vond zo de liefde van zijn leven. De bleue Nieuw-Zeelandse schrijver Heather Morris was werkzaam in de gezondheidszorg toen ze in 2003 via vrienden op het bestaan van Sokolov, die nu in Australië woonde werd gewezen,. Morris besloot de diverse schrijfcursussen die ze had gevolgd in de strijd te gooien om haar debuutroman te schrijven. Het werd een bestseller.

Sokolov was een Slowaakse Joodse man die werkte voor een warenhuis in Bratislava. Toen de opdracht van de nazi's kwam om van elk gezin een man beschikbaar te stellen voor 'de arbeid', volgde hij het commando plichtsgetrouw op. Hij belandde in Auschwitz II, waar elke gevangene een nummer op de onderarm getatoeëerd kreeg. De tatoeëerder van het kamp kon de enorme stroom gevangenen niet aan en droeg Sokolov voor als collega, die daardoor niet alleen een vertrouwensband ontwikkelde met een Duitse officier, maar ook een beeld kreeg van de gruwelijke praktijken in het kamp.

The Tattooist of Auschwitz bevat twee verhaallijnen: de overlevingsstrijd van de jonge Sokolov en hoe Morris het relaas optekent van de hoogbejaarde Sokolov. Het zal enige moeite kosten om in de oude Sokolov niemand minder dan Harvey Keitel te herkennen. De terugblikken naar het kamp zijn duister en uitzichtloos, wat tot uiting komt in het kleurgebruik. Toch weet Sokolov contact te krijgen met de vrouwelijke medegevangene Gita. De romantische kant van het verhaal over de tatoeëerder van Auschwitz voelt in het licht van de massale moordpartijen wat ongemakkelijk aan.

Sokolovs positie zorgde niet alleen voor een immens schuldgevoel – de Slowaak verwachtte tot aan zijn dood tot hij zou worden wegen opgepakt collaboratie – het was ook de grootste kritiek op Morris' boek. Bovendien kreeg de schrijver het verwijt dat ze veel feitelijke onjuistheden over de Holocaust in haar boek verwerkte. Dit laat niet onverlet dat de verfilming een verpletterende indruk achterlaat. De jonge Sokolov wordt gespeeld door de Brit Jonah Hauer-King die na zijn forse bijrol in The Little Mermaid een heel andere kant van zichzelf laat zien. Zijn vertolking combineert kwetsbaarheid en weerbaarheid.

Bij wijze van hart onder de riem verwoordt een gevangenge dat de nazi's niet in de hoofden van de gevangenen kunnen kruipen. Uiteraard is dat een aperte onwaarheid, omdat de verschrikkingen van Auschwitz veel Joodse families nog generatieslang zouden tekenen. De liefde tussen Lale en Gita is een klein lichtpuntje dat de serie met al haar zware thematiek nog enig lucht geeft. De denkbeeldige confrontatie van de hoofdrolspelers uit de jaren veertig met de oude Sokolov is wat potsierlijk en een clichématig stijlmiddel.

Tegenover Keitel staat een innemende vertolking van Heavenly Creatures- en Yellowjackets-actrice Melanie Lynskey. In een van de bijrollen zien we de Nederlandse Gonny Gaaker, al is haar schermtijd beperkt. De muziek werd onder meer verzorgd door Hans Zimmer die tevens medeverantwoordelijk was voor de slotsong van Barbra Streisand, Love Will Survive. The Tattooist of Auschwitz gaat net als een tatoeage onder je huid zitten. De stilistische en thematische schoonheidsfoutjes zijn dan ook volstrekt futiel.



The Tattooist of Auschwitz is te zien bij SkyShowtime.