Recensie
NPO Start-serie 'Tom Jones': klassiek verhaal wordt vormelijk vlak uitgewerkt
Een vlotte, maar nooit sprankelende Henry Fielding-adaptatie die modern wil zijn, maar het in geen geval is.
Regie: Georgia Parris | Cast: Solly McLeod (Tom Jones), Sophie Wilde (Sophia Western), Alun Armstrong (Squire Western), Hannah Waddingham (Lady Bellaston), James Fleet (Squire Allworthy), Lucy Fallon (Molly Seagram), James Wilbraham (William Blifil), Shirley Henderson (Aunt Western), e.a. | Afleveringen: 4 | Speelduur: 51-52 minuten | Jaar: 2023
De sociale satire The History of Tom Jones, A Foundling van de Engelse magistraat-schrijver Henry Fielding was al bij de eerste druk in 1749 een succes. Het verhaal is bewerkt voor opera, film en televisie, waarvan de Oscarwinnende komedie uit 1963 met Albert Finney de bekendste is. Die prent duurde iets meer dan twee uur, wat best weinig is als je weet dat de roman meer dan duizend bladzijden telt. Een serie kon er dus wel bij om dit verhaal wat gedetailleerder te vertellen. Maar ondanks de degelijke cast kan Tom Jones weinig indruk maken.
Fieldings roman was best gedurfd voor zijn tijd. De lezers kregen inzicht in de ridicule conflicten tussen de verschillende sociale klassen en daarbij rode oortjes door plotelementen rond overspel, promiscuïteit, prostitutie en zelfs mogelijke incest. Die elementen verklaren ook wel een deel van het enorme succes van de verfilming van Tony Richardson, die uitkwam toen de seksuele revolutie begon los te barsten. De invloed van de Nouvelle Vague vormde een moderne kers op de taart. Maar brechtiaanse ingrepen of pikante scènes ga je in de gelijknamige miniserie niet vinden.
Bij aanvang vindt de brave landjonker Allworthy een baby in zijn bed. Vermoedend dat het kind het product is van een stoeipartij tussen een meid en een knecht besluit hij het kind zelf op te voeden. Tom Jones groeit op tot een knappe, sterke, doodeerlijke, maar ook naïeve jongeman die weerloos is voor vrouwelijk schoon. Hij wordt smoorverliefd op boerenmeid Molly, maar later ook op Sophia Western, de kleindochter van landjonker Western, de buurman van Allworthy. Dat is niet naar de zin van William Blifil, de jaloerse neef van Allworthy met wie Tom opgroeide.
Uiteindelijk voelt Tom in zijn hart dat hij echte liefde voelt voor Sophia en de vonk slaat over. Maar een bastaard kan onmogelijk de hand vragen van een jongedame uit de aristocratie. Zoekend naar een uitweg uit zijn onoplosbare dilemma belandt hij van de regen in de drup. Door manipulatie krijgt William Blifil zijn oom zover dat hij Tom verbant van het Allworthy-landgoed. Daar houden de hindernissen niet op, want Tom werkt zich door zijn oprechtheid gemakkelijk in de nesten en kan de vrouwen die hij op zijn pad vindt onmogelijk weerstaan.
In tegenstelling tot de film uit 1963 weet de miniserie van het lijvige bronmateriaal de essentiële elementen te behouden. Het knap geconstrueerde narratief van Fielding blijft zeker wel boeien, maar een aantal tekortkomingen zorgt ervoor dat het allemaal niet echt meeslepend wordt. Zo is de vormgeving heel gewoontjes, op het banale af. Dat de zon immer schijnt, komt monotoon over. Hetzelfde kan worden gezegd van hoofdrolspeler Solly McLeod, die het titelpersonage zonder enige passie vertolkt. Ja, hij is braaf en naïef, maar je voelt nooit zijn woede, verdriet, hartstocht en vooral geilheid.
Het meest problematische is echter een modern bedoelde aanpassing: de casting van de zwarte Sophie Wilde als Sophia Western. In tegenstelling tot bijvoorbeeld The Personal History of David Copperfield gaat het hier niet om kleurenblinde casting, maar heeft scenariste Gwyneth Hughes simpelweg Sophia Western omgevormd tot het kind van een Engelse slavenhouder en zijn slavin in Jamaica. Door haar grootvader, landjonker Western, behoort ze echter tot de aristocratie en beschikt ze over geld.
Maar het verhaal speelt in het Engeland van midden achttiende eeuw, toen van de afschaffing van de slavernij nog geen sprake was en zwarte mensen in de rijke burgerij en aristocratie niet zonder slag of stoot werden geaccepteerd. In de serie lijkt niemand echt op Sophies huidskleur te letten. Hughes wringt zich in allerlei bochten om het personage toch nog geloofwaardig te maken, maar slaagt daar nooit in. Mogelijk is deze Sophia gebaseerd op tijdgenote Dido Elizabeth Belle, maar diens leven werd juist wel sterk bepaald door raciale ongelijkheid. In het geval van Sophia lijken er geen racisten te bestaan.
Wie geïnteresseerd is in Engelse literatuur, maar geen zin heeft om een lijvig boek door te worstelen, kan Tom Jones gerust meepikken. De serie duurt amper vier uur en laat zich vlotjes bekijken. Maar wie een beetje veeleisend is, zal liever wachten op een serie die écht betovert. Het is geen toeval dat het verwante The Luck of Barry Lyndon van William Makepeace Thackeray nooit een tweede verfilming heeft gekregen. Stanley Kubricks meesterwerk was immers perfect. Het boek van Fielding verdient echter nog een visuele vertaling die je van je sokken blaast.
Tom Jones is te zien bij NPO Start.
De sociale satire The History of Tom Jones, A Foundling van de Engelse magistraat-schrijver Henry Fielding was al bij de eerste druk in 1749 een succes. Het verhaal is bewerkt voor opera, film en televisie, waarvan de Oscarwinnende komedie uit 1963 met Albert Finney de bekendste is. Die prent duurde iets meer dan twee uur, wat best weinig is als je weet dat de roman meer dan duizend bladzijden telt. Een serie kon er dus wel bij om dit verhaal wat gedetailleerder te vertellen. Maar ondanks de degelijke cast kan Tom Jones weinig indruk maken.
Fieldings roman was best gedurfd voor zijn tijd. De lezers kregen inzicht in de ridicule conflicten tussen de verschillende sociale klassen en daarbij rode oortjes door plotelementen rond overspel, promiscuïteit, prostitutie en zelfs mogelijke incest. Die elementen verklaren ook wel een deel van het enorme succes van de verfilming van Tony Richardson, die uitkwam toen de seksuele revolutie begon los te barsten. De invloed van de Nouvelle Vague vormde een moderne kers op de taart. Maar brechtiaanse ingrepen of pikante scènes ga je in de gelijknamige miniserie niet vinden.
Bij aanvang vindt de brave landjonker Allworthy een baby in zijn bed. Vermoedend dat het kind het product is van een stoeipartij tussen een meid en een knecht besluit hij het kind zelf op te voeden. Tom Jones groeit op tot een knappe, sterke, doodeerlijke, maar ook naïeve jongeman die weerloos is voor vrouwelijk schoon. Hij wordt smoorverliefd op boerenmeid Molly, maar later ook op Sophia Western, de kleindochter van landjonker Western, de buurman van Allworthy. Dat is niet naar de zin van William Blifil, de jaloerse neef van Allworthy met wie Tom opgroeide.
Uiteindelijk voelt Tom in zijn hart dat hij echte liefde voelt voor Sophia en de vonk slaat over. Maar een bastaard kan onmogelijk de hand vragen van een jongedame uit de aristocratie. Zoekend naar een uitweg uit zijn onoplosbare dilemma belandt hij van de regen in de drup. Door manipulatie krijgt William Blifil zijn oom zover dat hij Tom verbant van het Allworthy-landgoed. Daar houden de hindernissen niet op, want Tom werkt zich door zijn oprechtheid gemakkelijk in de nesten en kan de vrouwen die hij op zijn pad vindt onmogelijk weerstaan.
In tegenstelling tot de film uit 1963 weet de miniserie van het lijvige bronmateriaal de essentiële elementen te behouden. Het knap geconstrueerde narratief van Fielding blijft zeker wel boeien, maar een aantal tekortkomingen zorgt ervoor dat het allemaal niet echt meeslepend wordt. Zo is de vormgeving heel gewoontjes, op het banale af. Dat de zon immer schijnt, komt monotoon over. Hetzelfde kan worden gezegd van hoofdrolspeler Solly McLeod, die het titelpersonage zonder enige passie vertolkt. Ja, hij is braaf en naïef, maar je voelt nooit zijn woede, verdriet, hartstocht en vooral geilheid.
Het meest problematische is echter een modern bedoelde aanpassing: de casting van de zwarte Sophie Wilde als Sophia Western. In tegenstelling tot bijvoorbeeld The Personal History of David Copperfield gaat het hier niet om kleurenblinde casting, maar heeft scenariste Gwyneth Hughes simpelweg Sophia Western omgevormd tot het kind van een Engelse slavenhouder en zijn slavin in Jamaica. Door haar grootvader, landjonker Western, behoort ze echter tot de aristocratie en beschikt ze over geld.
Maar het verhaal speelt in het Engeland van midden achttiende eeuw, toen van de afschaffing van de slavernij nog geen sprake was en zwarte mensen in de rijke burgerij en aristocratie niet zonder slag of stoot werden geaccepteerd. In de serie lijkt niemand echt op Sophies huidskleur te letten. Hughes wringt zich in allerlei bochten om het personage toch nog geloofwaardig te maken, maar slaagt daar nooit in. Mogelijk is deze Sophia gebaseerd op tijdgenote Dido Elizabeth Belle, maar diens leven werd juist wel sterk bepaald door raciale ongelijkheid. In het geval van Sophia lijken er geen racisten te bestaan.
Wie geïnteresseerd is in Engelse literatuur, maar geen zin heeft om een lijvig boek door te worstelen, kan Tom Jones gerust meepikken. De serie duurt amper vier uur en laat zich vlotjes bekijken. Maar wie een beetje veeleisend is, zal liever wachten op een serie die écht betovert. Het is geen toeval dat het verwante The Luck of Barry Lyndon van William Makepeace Thackeray nooit een tweede verfilming heeft gekregen. Stanley Kubricks meesterwerk was immers perfect. Het boek van Fielding verdient echter nog een visuele vertaling die je van je sokken blaast.
Tom Jones is te zien bij NPO Start.
Interessant voor jou
Interesse om voor ons te komen schrijven? Wij zijn op zoek naar freelance redacteuren.
